ویژگیهای زبان قرآن

قرآن کریم کتاب هدایت همه انسانها در همه اعصار است . پهنه زمین و گستره زمان حوزه نورافشانی خورشید هماره تابان قرآن کریم است . نور هدایت قرآن تاآن جا که مرز بشریت است می تابد « و ما هی الا ذکری للبشر » (مدثر 31 ) « و ماهو الا ذکرللعالمین » (قلم 52 ) و اختصاص به عصری خاص یا اقلیمی مخصوص و یا نژادی ویژه ندارد .

خدای سبحان در تبیین قلمرو رسالت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله و سلم ) می فرماید « و ما ارسلناک الا کافه للناس » (سبا 28 ) بنابراین رسالت آن حضرت « جهان شمول » و « ابدی » وکتاب او « جهانی » و « جاودانه » و قوم او نیز همه افراد بشرند نه گروهی از مردم حجاز قلمرو انذار پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله و سلم ) نیز گستره « عالمین » و همه افراد بشر معرفی شده است « تبارک الذی نزل الفرقان علی عبده لیکون للعالمین نذیرا » (فرقان 1 ) .

فطرت انسان، مخاطب زبان قرآن

کتابی که برای هدایت همگان تنزل یافته و از نظر وسعت حوزه رهنمود جهان شمول است باید از دو ویژگی برخوردار باشد :

1 ـ به زبانی جهانی سخن بگوید تا همگان از معارف آن بهره مند باشند و هیچ کسی بهانه نارسایی و بیگانگی با فرهنگ آن را خار راه خود نبیند و از پیمودن صراط سعادت بخش آن باز نایستد.

2 ـ محتوایش برای همگان مفید و سودمند بوده احدی از آن بی نیاز نباشد همانند آبی که عامل حیات همه زندگانی است و هیچ موجود زنده ای در هیچ عصری از آن بی نیاز نیست .

در فهم معارف قرآن کریم نه بهره مندی از فرهنگی خاص شرط است تا بدون آن نیل به اسرار قرآنی میسور نباشد و نه تمدن ویژه ای مانع تا انسانها باداشتن آن مدنیت مخصوص از لطایف قرآنی محروم باشند و یگانه زبانی که عامل هماهنگی جهان گسترده بشری است زبان فطرت است که فرهنگ عمومی و مشترک همه انسانها در همه اعصار است و هر انسانی به آن آشنا و از آن بهره منداست و هیچ فردی نمی تواند بهانه بیگانگی با آن را در سر بپروراند. دست تطاول تاریخ به دامان پاک و پایه های استوار نمی رسد که خدای فطرت آفرین آن را از هر گزندی مصون داشته است . (روم 30 )

مراد ما از « زبان قرآن » در این مقال لغت و ادبیات نیست. زیرا روشن که معارف قرآن کریم در چهره لغت و ادبیات عربی بر انسانها نمودار گشته است و غیر عرب زبانان قبل از فراگیری زبان و ادبیات عربی با لغت قرآن کریم ناآشنایند.

مراد ما از زبان قرآن و مردمی بودن آن سخن گفتن به فرهنگ مشترک مردم است . انسانها گر چه در لغت و ادبیات از یکدیگر بیگانه اند و در فرهنگ های قومی و اقلیمی نیز با هم اشتراکی ندارند اما در فرهنگ انسانی که همان فرهنگ فطرت پایدار و تغییرناپذیر است با هم مشترکند و قرآن کریم باهمین فرهنگ باانسانها سخن می گوید مخاطب آن فطرت انسانهاست و رسالت آن شکوفا کردن فطرت هاست و از این رو زبانش برای همگان آشنا و فهمش میسور عموم بشر است .

جهانی بودن زبان قرآن کریم و اشتراک فرهنگ آن در چهره اجتماع دلپذیر سلمان فارسی صهیب رومی بلال حبشی اویس قرنی وعمار و ابوذر حجازی در ساحت قدس پیامبر جهانی حضرت محمدبن عبدالله (صلی الله علیه و آله وسلم ) که شعار « ارسلت الی الا بیض و الا سود و الا حمر » (بحار ج 16 ص 323 ) او شهره آفاق شد متجلی است زیرا در پیشگاه وحی و رسالت که ظهور تام وحدت خدای سبحان است « کثرت صورت » محکوم « وحدت سیرت » است و تعدد زبان نژاد اقلیم عادات و آداب ودیگر عوامل گوناگون بیرونی مقهور اتحاد فطرت درونی است.

منبع : تفسیر تسنیم ج 1 ص 34 -31