اولین ها در قرآن کریم
همه این اولین ها در زمینه سوره های قرآن است. از این 12 «اولین قرآنی» در 8 مورد به فواتح سور اشاره شده است.
درباره اصطلاح "فواتح سور" باید گفت: «همان گونه که می دانیم هر سوره ای از سوره های قرآن با کلمه یا عبارتی شروع می شود. به این کلمات، جملات و عبارات ابتدای سوره ها، « فواتح سور» می گویند.
در بین سوره های قرآن، سوره هایی وجود دارند که کلمه یا جمله های آغازین یا به اصطلاح «فواتح» یکسانی دارند یا اینکه فواتح سورشان کاملا یکسان نیست اما با هم شباهت هایی دارند. البته برخی سوره ها نیز از نظر فواتح سور، منحصر به فرد بوده و شبیه هیچ سوره دیگری نیستند. چندین دسته از سوره هایی که فواتحشان یکسان بوده یا شباهت عمده ای با هم داشته اند را با نامی خاص نامگذاری کرده اند.»
« اما نکته بسیار مهم و قابل توجه برای قرآن پژوهان و مفسران، آن است که پژوهش ها نشان می دهد برخی از آن دسته سوره هایی که فواتح یکسان یا شبیه به هم دارند، از نظر مطالب مورد بحث و محتوایشان نیز به یکدیگر نزدیکند یا شباهت هایی دارند.»
نام دیگر سوره غافر، مؤمن است و منظور از مؤمن، مؤمن آل فرعون بوده که در آیه 28 این سوره و چند آیه بعد از آن، به او اشاره شده است،
اینک به سراغ اولین ها رفته و آنها را با هم مرور می کنیم:
اولین سوره از سوره هایی که با «قل » آغاز می شوند:
سوره مبارکه جن.
علاوه بر سوره جن، 4 سوره کافرون، توحید، فلق و ناس نیز با «قل» شروع می شوند که به این 4 سوره اخیر در زبان عامیانه، «4 قل» گفته می شود.
اولین سوره از سوره های «حوامیم»:
به مجموعه سوره هایی که با حروف مقطعه «حم» (حا، میم) شروع می شوند، سوره هایی «حوامیم» گفته می شود.
اولین سوره از این سوره ها، سوره مبارکه غافر است.
نام دیگر سوره غافر، مؤمن است و منظور از مؤمن، مؤمن آل فرعون بوده که در آیه 28 این سوره و چند آیه بعد از آن، به او اشاره شده است، وی از نزدیکان فرعون بود، ولی مخفیانه دعوت حضرت موسی(ع) را پذیرفته و به خدا و دین آن حضرت ایمان آورده بود و در آیات این سوره آمده است که «مؤمن آل فرعون» با سخنان مؤثر خود، مانع قتل حضرت موسی(علیه السّلام) به دست فرعون شد.
از آنجا که سوره غافر نخستین سوره از سوره های حوامیم است، به آن «حم اولی » نیز می گویند.
اولین سوره از سوره های «طواسین»:
به سوره هایی که با حروف مقطعه «طس» (طا، سین) و یا «طسم» (طا، سین ، میم) آغاز می شوند، سوره های «طواسین» می گویند.
اولین سوره از سوره های طواسین، سوره شعرا ست.
اولین سوره از سوره های «حمد» یا «حامدات»:
پنج سوره در قرآن با عبارت «الحمدلله » شروع می شوند که به این سوره ها، «حمد» یا «حامدات» می گویند و نخستین آنها سوره فاتحه الکتاب است.
اولین سوره از سوره هایی که با «سوگند و «قسم» آغاز می گردند:
بیست سوره با صیغه «قسم» شروع می شوند که اولین سوره از این سوره ها، سوره مبارکه صافات است.
اولین سوره از سوره های «ال»: سوره بقره.
این سوره با حروف مقطعه «الم» (الف ، لام ، میم) شروع می شود.
اولین سوره از سوره های «معوذتین» :
اولین سوره از سوره های «قرینتین»: سوره مبارکه «انفال» .
به 2 سوره انفال و برائت که بین آنها «بسم الله الرحمن الرحیم» وجود ندارد، "قرینتین" می گویند.
نام دیگر سوره برائت، توبه است.
سوره توبه بدون «بسم الله الرحمن الرحیم» شروع شده است.
اولین سوره از سوره های «زهروان»: به دو سوره بقره و آل عمران، سوره های «زهروان» می گویند. پس سوره بقره اولین سوره از سوره های زهروان است.
اولین سوره از سوره های «عتاق»:
سوره اسراء اولین سوره از سوره های عتاق است. به 5 سوره اسراء، کهف، مریم، طه و انبیاء سوره های "عتاق" می گویند.
اولین سوره از سوره های «ممتحنات»:
به 16 سوره از سوره های قرآن کریم، سوره های «ممتحنات » گفته می شود که اولین سوره از سوره های ممتحنات، سوره مبارکه سجده است.
نوشته ی: محمد حسین ملک زاده
